Het dijkversterkingsproject tussen Wolferen en Sprok is volgens Leo Berkers een ‘super interessante opgave’, alleen al vanwege de samenwerking met bewoners en de gemeente Nijmegen. We vroegen de omgevingsmanager bij Waterschap Rivierenland (WSRL) ons mee te nemen in het verhaal van het 15 kilometer lange dijkvak.
Eind mei 2019, het kantoor van Waterschap Rivierenland (WSRL) in Andelst, thuisbasis van omgevingsmanager Leo Berkers. In verschillende ruimtes zijn medewerkers druk met elkaar in gesprek, mede als voorbereiding op de volgende fase in het dijkversterkingsproject tussen Sprok (Lent) en Wolferen (Overbetuwe). “De afgelopen periode hebben we mensen in de omgeving uitgebreid geïnformeerd over onze plannen”, vertelt Leo. “Ook zijn wensen en verwachtingen van bewoners in kaart gebracht en meegenomen in het eerste basisontwerp. De komende tijd laten we de mensen tijdens keukentafelgesprekken en dijkateliers kennismaken met een nieuw, aangepast ontwerp waarvan wij denken dat het goed realiseerbaar is.”
Bochten afsnijden
Die omgevingsparticipatie is een belangrijke factor in een soepele gang van zaken voorafgaand én tijdens de dijkoperatie. “In dit project gaan we bewust verder dan het verplicht informeren alleen”, vertelt Leo. “Mensen zijn aanvankelijk vaak sceptisch, denken soms dat alles bij voorbaat al vaststaat. Niet dus. Natuurlijk moet de dijk worden versterkt. En ja, er zijn situaties waarbij het de vraag is of we woningen kunnen sparen. Maar het met mensen in gesprek gaan, is enorm waardevol en levert veel op. Ook omdat ze soms met ideeën komen waaraan we zelf niet of nog niet hadden gedacht. Zo hebben bewoners ons bijvoorbeeld gevraagd of we op sommige plaatsen bochten af kunnen snijden om extra ruimte te creëren. In principe doen we dat niet, omdat een dijk van nature slingert.”
Maar dat zo’n vraag wél triggert, blijkt uit de actiebereidheid van de technische mensen van het waterschap. Leo: “Zij hebben mogelijkheden en eventuele consequenties bekeken. Ook een landschapsarchitect heeft zich in de thematiek verdiept. Volgens hem kun je bochten ook verleggen, waarmee je hetzelfde effect bereikt als de bewoners voor ogen hebben. Ik word echt vrolijk van de kwaliteit die dat samenwerken met de omgeving oplevert.”
Watervergunning
Samenwerking is ook het ‘codewoord’ bij de aanleg en verbreding van het dijkvak bij de Stelt-Zuid. In dit geval met de gemeente Nijmegen dat al een onherroepelijk bestemmingsplan had om in nabijheid van de dijk woningbouw te realiseren, voordat het waterschap het dijkversterkingsproject wereldkundige maakte. “De dijkversterking, die ook deels voorziet in de ophoging van het plan- en woongebied, was voor de gemeente en voor ons aanleiding intensief met elkaar op te trekken om beide belangen te laten samensmelten”, vertelt Leo. “De gemeente ziet het project als een ideale kans om nieuwbouw te realiseren, waarbij geanticipeerd wordt op de nabijheid van de dijk als landschapselement. Voor ons is de dijkversterking een noodzakelijke opgave, zeker waar het gaat om hoogwaterbescherming. Omdat wij van het versterken en niet van het bouwen zijn, hebben we samen gekeken hoe we hieraan vorm konden geven en wie precies wat zou betalen. Uiteindelijk heeft de gemeente in overleg met ons een watervergunning aangevraagd, wat hen toestemming gaf om zelf de grondophoging aan te brengen; iets wat normaal niet gebeurt. Wel liet de gemeente benodigde bestekken door ons bekijken en voerde het waterschap alle controlerende taken uit.”
Struingebied
De samenwerking leidde ook tot gezamenlijke afspraken tussen gemeente en waterschap over de inrichting van de dijk en het onderhoud daarvan door de gemeente. De dijk in het plangebied van de Stelt-Zuid wordt een ruig begroeide struinzone met daarin een kort gemaaid struinpad. Bij de nieuw te realiseren dijkwoningen vindt optimaal gebruik plaats van het hoogteverschil tussen het maaiveld van de wijk, het grondlichaam van de dijkversterking en de dijk zelf. De woning is toegankelijk vanaf het maaiveld van de wijk. Door de leeflagen daarbóven te maken, sluit de woning aan de achterzijde aan op het grondlichaam van de dijkversterking. Bewoners lopen straks vanaf hun privéterras dus zo het ruige struingebied in. Vanaf de tweede verdieping kijk je over de dijk zelf. Overigens is dit gebied niet alleen toegankelijk voor bewoners, maar ook voor anderen die willen genieten van dit bijzondere rivierenlandschap. De dijk is dus niet alleen van het waterschap, maar in feite van iedereen.
Samen antwoorden geven
Ook in de communicatie naar bewoners trekken gemeente en waterschap samen op, aldus Leo. “We zijn bijvoorbeeld aanwezig op elkaars informatieavonden, zodat mocht dat nodig zijn, we specifieke vragen al dan niet samen kunnen beantwoorden. Niet alleen krijgen mensen zo een compleet beeld van wat er speelt, het wekt ook vertrouwen in dat we doen wat we beloven. Tijdens de komende dijkateliers vragen we de gemeente om ook aan te schuiven.”
Sober en doelmatig
Verloopt alles volgens plan, dan start de aannemer medio 2021 met de dijkversterking om anderhalf jaar later klaar te zijn. Leo: “We zullen niet steeds overal aan het werk zijn. Veel zal in delen gebeuren. Of tijdens maanden dat het minder druk is op de dijk. Ook onderzoeken we of we de benodigde grond en klei wellicht kunnen aanvoeren over het water om de dijk zoveel mogelijk te sparen. Uitgangspunt van het project is ‘sober en doelmatig’, wat inhoudt dat we uitgaan van een dijkversterking in grond. Op een paar plaatsen wijken we hier gemotiveerd van af. Zo willen we bij Park Tergouw een damwand plaatsen, mede om woningen te sparen. Afwijken van een oplossing in grond gebeurt bijvoorbeeld ook als we natuur of een monument willen ontzien. Groot voordeel van een dijkversterking in grond zonder constructies is dat deze goed te onderhouden en controleren is.”
Toekomstbestendige constructie
De door het waterschap aan te leggen voorzieningen in het dijkvak Wolferen-Sprok kunnen uiteindelijk mee tot 2075, vertelt Leo. “100% zekerheid dat we na deze operatie de komende 50 jaar niet meer zullen terugkomen, kunnen we niet geven. Garanties heb je nooit. Maar Nijmegen heeft een naar verhouding stabiele ondergrond. Een dijk in het Westland zakt een centimeter per jaar, vanwege de aanwezige veenlaag. Daar moeten we na 50 jaar de dijk ter compensatie een halve meter ophogen, om over de rest nog maar te zwijgen. Ieder gebied, elke dijk acteert op een andere manier. Wat betekent dat we naast het standaard beheer overal periodieke toetsen en controles uitvoeren. Extra controles, bijvoorbeeld bij de dijkwoningen in de Stelt-Zuid, zullen gelet op de ondergrond en de toekomstbestendige constructie, naar verwachting niet nodig zijn.”
Met een rechte rug
Dat het hele omgevingsteam zijn taak uiterst serieus neemt, blijkt uit Leo’s slotopmerking. “We doen dit project in afstemming met de omgeving, kijken bewust hoe we de inbreng van bewoners zo goed mogelijk kunnen laten aansluiten bij de oplossingen. Ik wil met een ‘rechte rug’ uit kunnen leggen waarom we de dingen doen zoals we doen. In het meest ideale geval zijn er straks mensen die zeggen: ‘Leo, we hadden grote zorgen over wat ons zou overkomen. We snappen nu wat jullie hebben gedaan en waarom, zodat we het beter kunnen accepteren. Dat maakt van dit project ook zo’n super interessante opgave. Voor de bewoners én voor het waterschap.”
Een dijk van een combinatie
De dijkversterking tussen Wolferen en Sprok (Lent) moet de dijk voor de toekomst voldoende veilig maken. Het Ontwerpteam ‘De Betuwse Waard’ werkt aan een slim, efficiënt, veilig en uitvoerbaar ontwerp voor deze dijkversterking en bestaat uit Waterschap Rivierenland, aannemer Combinatie De Betuwse Waard en Witteveen+Bos. Meer informatie vind je op de website van Waterschap Rivierenland.
Facebook Stelt-Zuid
